ماموگرافی سینه یکی از راه های تشخیص بیماری های پستان می باشد و به عکس برداری از پستان ها توسط اشعه ایکس گفته می شود. ماموگرافی یک عکس رادیوگرافی ساده از پستان است و هدف اصلی از انجام آن شناسایی زود هنگام سرطان سینه می باشد. نکته قابل ذکر این است که که نتیجه ماموگرافي سينه در هیچ کجای دنیا تشخیصی قطعی نبوده و نباید فقط بر اساس آن تشخیص صورت بگیرد. نکته دیگر اینکه ماموگرافی به تنهایی قادر به تشخیص سرطان پستان در منطقه غیر طبیعی نخواهد بود و در صورت مشکوک بودن به سرطان سینه ، سایر نمونه برداری های پستان یا بیوپسی سینه صورت می گیرد.
بهترین زمان انجام ماموگرافی
زمان بندی مناسب برای انجام ماموگرافی نقش مهمی در دقت تشخیص و کاهش ناراحتی حین آزمایش دارد. بهترین زمان انجام ماموگرافی ، هفته اول پس از شروع قاعدگی است؛ زیرا در این دوره بافت سینه ها نرم تر و حساسیت آن ها کمتر است و کیفیت تصاویر دریافتی بالاتر خواهد بود. در شرایط عادی و در صورت نبود سابقه خانوادگی یا عوامل خطر دیگر ، نخستین ماموگرافی به عنوان تست پایه معمولاً در سن ۳۵ سالگی انجام می شود.
بین سنین ۴۰ تا ۵۰ سالگی بسته به نظر پزشک و شرایط فرد ، انجام ماموگرافی هر ۱ تا ۳ سال یک بار توصیه می شود. پس از ۵۰ سالگی ، انجام این غربالگری به صورت سالانه اهمیت بیشتری پیدا می کند تا احتمال تشخیص زودهنگام سرطان سینه افزایش یابد.
انواع ماموگرافی سینه
ماموگرافی تشخیصی: ماموگرافی تشخیصی زمانی انجام می شود که علائمی مانند توده ، درد ، ترشح غیر طبیعی یا تغییر شکل پستان مشاهده شده باشد. در این روش ، با استفاده از پرتو ایکس ، از نواحی مختلف سینه عکس برداری می شود تا بتوان جزئیات بیشتری از بافت پستان به دست آورد. پزشکان از این نوع ماموگرافی برای بررسی دقیق تر مشکلات مشکوک که در معاینه فیزیکی یا ماموگرافی معمول دیده شده اند ، استفاده می کنند. این روش دقت بالاتری دارد و معمولاً زمان بیشتری نسبت به ماموگرافی غربالگری نیاز دارد.
ماموگرافی تصویری ( غربالگری ) : ماموگرافی تصویری یا غربالگری معمولاً برای زنان بدون علامت ، به‌ویژه بالای ۴۰ سال ، به منظور تشخیص زودهنگام سرطان پستان انجام می شود. در این روش ، از هر سینه دو تصویر از زوایای مختلف تهیه می شود تا نواحی مشکوک قابل بررسی باشند. هدف اصلی این ماموگرافی ، شناسایی توده ها یا تغییرات احتمالی در مراحل اولیه و قبل از بروز علائم است. این نوع از ماموگرافی نسبت به ماموگرافی تشخیصی ساده تر ، سریع تر و کم هزینه تر است.
اقدامات قبل از انجام ماموگرافی سینه
پیش از انجام ماموگرافی سینه ، رعایت چند نکته ساده اما مهم می تواند به بهبود کیفیت تصاویر و تفسیر دقیق تر نتایج کمک کند. توصیه می شود پیش از مراجعه حتماً استحمام کنید تا سطح پوست تمیز باشد و اثری از چربی یا تعریق باقی نماند. همچنین از استفاده از دئودورانت ، پودر تالک یا لوسیون در ناحیه زیر بغل و قفسه سینه خودداری نمایید، چرا که این مواد می توانند در تصاویر ماموگرافی ظاهر شده و با ضایعات یا توده های پستانی اشتباه گرفته شوند. بهتر است لباس دو تکه بپوشید تا در هنگام انجام آزمایش فقط بالاتنه را به راحتی برهنه کنید. رعایت این موارد به تسهیل روند بررسی و افزایش دقت در تشخیص پزشک کمک می کند.
ماموگرافی سینه ها چگونه انجام می شود ؟
ماموگرافی فرآیندی است که در آن با استفاده از دستگاه های تخصصی ، تصویربرداری از بافت پستان انجام می شود تا احتمال وجود توده ، رسوبات کلسیم یا تغییرات غیرطبیعی بررسی شود. دستگاه های مورد استفاده در ماموگرافی معمولاً در سه نوع دیجیتال ، CAD و DBT ( ماموگرافی سه بعدی ) دسته بندی می شوند.
- در ماموگرافی دیجیتال ، با تابش اشعه ایکس به بافت سینه ، تصاویر به صورت دیجیتال روی نمایشگر ظاهر می شوند و پزشک می تواند به راحتی جزئیات ساختار داخلی پستان را بررسی کند. سیستم CAD ( تشخیص به کمک رایانه ) به پزشک کمک می کند تا نواحی مشکوک مانند توده ها یا رسوبات کلسیم را به شکل برجسته تر ببیند و احتمال تشخیص زودهنگام بیماری افزایش یابد.
- پیشرفته ترین نوع دستگاه ، ماموگرافی DBT یا سه بعدی است که امکان تصویربرداری لایه به لایه از بافت پستان را فراهم می کند. این روش باعث افزایش وضوح تصاویر ، تشخیص تومورهای کوچک یا چندگانه و کاهش نیاز به تصویربرداری های مکمل می شود. هرچند دوز تابش در این روش نسبت به ماموگرافی دیجیتال بیشتر است، اما همچنان در محدوده ایمن و مورد تأیید می باشد. بنابراین انجام ماموگرافی در این روش ها ایمن محسوب شده و فواید آن در تشخیص زودهنگام سرطان پستان بسیار بیشتر از خطرات احتمالی آن است.
مزایای ماموگرافی پستان
یکی از مزایای این تکنیک ، تشخیص زودهنگام سرطان پستان می باشد که با اعلام ACS ، قبل از آشکار شدن علائم فیزیکی سرطان ، علت ایجاد سرطان سینه را تشخیص می دهد. این گزارش ها در واقع برای آگاهی از این عارضه خطرناک و جلوگیری از پیشرفت آن است. مزایای این روش تشخیصی عبارتند از :
- احتمال درمان سرطان در آن ها بیشتر است.
- وجود سرطان پستان در آن ها خیلی سریع تر تشخیص داده می شود.
- این داوطلبان به درمان تهاجمی همانند جراحی ، کمتر نیاز پیدا می کنند.
اشخاص مناسب جهت ماموگرافی سینه
- همه بانوانی که سن بالای 40 سال دارند باید هر 1 یا 2 سال یکبار ماموگرافی انجام دهند.
- خانم هایی که در خانواده خود سابقه سرطان دارند باید از 35 سالگی به بعد ، سالی یک بار این فرایند را انجام دهند.
- کسانی که از قبل یکی از سینه هایشان درگیر سرطان بوده و می بایست به طور مرتب چکاپ شوند.
- هنگامی که توده ای نامشخص در سینه احساس شد ، برای بررسی ماهیت آن ابتدا ماموگرافی انجام می شود.
- اشخاصی که علائم مشکوکی همچون التهاب در سینه و یا نوک آن ، بافت ضخیم و متورم در سینه ، خارش ، جوش ، درد شدید ، توده سینه ، ترشحات آبکی خونی و صورتی رنگ از نوک سینه شان بیرون می آید ، حتما باید تحت این فرایند تشخیصی قرار گیرند.
چه اتفاقی در طول ماموگرافی پستان رخ می دهد؟
تکنسین پیش از شروع تصویر برداری ، لباسی مخصوص به مراجعه کننده می دهد که از جلو گره خورده است. در این زمان بیمار می بایست سینه ها را روی پلتفرمی مخصوص یونیت ماموگرافی قرار دهد که توسط پدالی پلاستیکی و شفاف ، فشرده می شود سپس این فشار به آرامی افزایش می یابد. فشردن سینه ها از این طریق در واقع به این دلیل است که بافت سینه ها نازک شود و اشعه ایکس بتواند ناهنجاری های کوچک مخفی شده در لایه های بافت را به خوبی مشاهده کند. در این حین بیمار مقدار کمی ناراحتی یا فشار احساس می کند که معمولا کوتاه است اما در برخی موارد برای گرفتن نتیجه بهتر از ماموگرافی ، ممکن است چندین بار پوزیشن بیمار عوض شود. این مورد اغلب برای بانوان زیر 50 سال ، نسبت به خانم های مسن بیشتر اتفاق می افتد که هیچ گونه نگرانی ندارد زیرا سینه های این افراد متراکم تر است. اگر چیزی نمایان نباشد ، عکس هایی با زوایای مختلف به کمک دکتر می آیند. بیمار در طول ماموگرافی می بایست بی حرکت بماند و یا ممکن است از وی خواسته شود نفس خود را برای چند ثانیه حبس نماید ، زیرا این کار سبب جلوگیری از تاری و وضوح تصویر می شود.
اقدامات پیش از انجام ماموگرافی سینه
پیش از انجام ماموگرافی سینه ، اقدامات و توصیه هایی وجود دارد که می تواند به شما در حفظ آرامش و راحتی در این فرایند کمک کند. این اقدامات عبارتند از:
- انتخاب زمان مناسب : بهتر است ماموگرافی در زمانی انجام شود که پستان ها کمتر حساس هستند. برای زنانی که پیش از یائسگی مراجعه می کنند بهترین زمان هفته بعد از پایان دوره قاعدگی است.
- پوشیدن لباس مناسب : پوشیدن لباس دو تکه (مانند بلوز و دامن یا شلوار) توصیه می شود تا بتوانید راحت تر قسمت بالای بدن را برای انجام ماموگرافی برهنه کنید.
- عدم استفاده از محصولات پوستی : در روز ماموگرافی پستان از استفاده از دئودورانت ، پودر، عطر یا کرم در ناحیه پستان و زیر بغل خودداری کنید. این محصولات ممکن است در تصاویر ماموگرافی به عنوان لکه یا رسوب دیده شوند و باعث اختلال در نتایج شوند.
- اطلاع به تکنسین : اگر باردار هستید یا احتمال بارداری وجود دارد ، حتماً به تکنسین ماموگرافی اطلاع دهید. همچنین ، اگر در گذشته جراحی پستان یا بیوپسی انجام داده‌اید یا در ناحیه پستان توده یا علائمی دارید به تکنسین اطلاع دهید.
- آرامش و آرام بودن : سعی کنید در روز ماموگرافی آرامش خود را حفظ کنید. اگر احساس اضطراب یا استرس می‌کنید ، می توانید با تکنسین ماموگرافی در میان بگذارید تا او بتواند شما را راهنمایی و حمایت کند.
- پیش آگاهی از تاریخچه پزشکی : تاریخچه پزشکی خود را به همراه داشته باشید. به ویژه اگر این اولین ماموگرافی شماست. این شامل اطلاعاتی درباره سرطان های پستان در خانواده ، نتایج ماموگرافی های قبلی و هرگونه بیوپسی یا جراحی است.
- آمادگی برای فشردگی پستان : بدانید که در طول ماموگرافی سینه ، پستان‌های شما بین دو صفحه فشرده می شوند. این فرآیند ممکن است کمی ناراحت کننده باشد. اما برای به دست آوردن تصاویر دقیق ضروری است. آگاهی از این موضوع به کاهش استرس و نگرانی کمک خواهد کرد.
عوارض جانبی ماموگرافی پستان
فواید این تکنیک تصویربرداری از مضرات آن بیشتر می باشد اما به دلیل مواجه شدن بافت پستان با مقداری پرتوهای رادیو اکتیو ، معمولا توصیه می شود در صورتی که باردارید ، حتما آن را به پزشک خود اطلاع دهید. معمولا در این مواقع ، متخصص سعی در جایگزینی تکنیک دیگری می کند. همچنین انجام ماموگرافی مکرر در مادران بارداری که در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان نیستند به هیچ عنوان توصیه نمی شود.
کاربردهای ماموگرافی
- غربالگری زنان در سن های بالای 40 سال در خصوص سرطان پستان
- بررسی بیمارانی با توده مشکوک در سینه
- پیگیری درمان مراجعه کنندگان رادیوتراپی یا مستکتومی شده
- پیگیری سینه شخصی که از پیش ، یک پستان مبتلا به سرطان را برداشته است.
ماموگرافی پستان هایی که پروتز دارند
ماموگرافی در اشخاصی که از قبل جراحی زیبایی سینه انجام داده اند ، می بایست با ملاحظات خاصی انجام شود. به دلیل جلوگیری از پاره شدن پروتز در زمان ماموگرافی و حساس بودن بافت پروتزی ، فرد باید قبل از شروع آن اطمینان از پاره نبودن پروتز حاصل کند. زیرا به جهت فشار وارده در ماموگرافی ، امکان پخش سیلیکون و یا آب نمک پروتز وجود دارد. در زمان کنار زدن پروتز حین ماموگرافی نیز ممکن است فرد احساس درد کند که پس از پایان این پروسه تمام می شود.
کاهش اثر اشعه در حین ماموگرافی
مراقبت های ویژه ای در حین انجام معاینات با اشعه ایکس ، انجام می شود تا کمترین دوز اشعه در این فرایند به کار گرفته شده و در ارزیابی سینه ها ، تصاویر با کیفیتی تهیه شود. استاندارد روش های استفاده شده در رادیولوژی ، مدام به روز می شود زیرا سیستم های اشعه ایکس پیشرفته ، پرتوهای بسیار کنترل شده ای دارند و از متدهایی با کنترل میزان دوز و به حداقل رسانیدن پخش اشعه برخوردارند. به این جهت ، نواحی بدن مراجعه کننده که سوژه تصویربرداری نمی باشند ، کمتر در مقابل اشعه قرار می گیرند.
جمع بندی
ماموگرافی در واقع یکی از راه های تشخیص سرطان سینه است که منجر به کشف سرطان پستان در مراحل ابتدایی می شود. در این تکنیک درمانی ، دوز پایین اشعه ایکس مورد استفاده قرار می گیرد ، به همین جهت نگران عوارض جانبی نباشید. خیریه bcpi نیز با بهره گیری از پزشکان کارآزموده و متعهد ، آماده ارائه خدمات درمانی و تشخیصی به بیمارانی است که مبتلا به مشکلات و بیماری های مربوط به پستان می باشند.
